De ziekte van Cushing is een ernstige ziekte en wordt veroorzaakt door een overmaat aan het hormoon cortisol. Het komt regelmatig voor bij honden en is zeldzamer bij de kat. De ziekte kan vaak succesvol geremd worden met het medicijn Vetoryl® (trilostane).

Oorzaak

Cortisol wordt gemaakt in de bijnieren. Dit zijn 2 kleine klieren die, zoals de naam al zegt, bij de nieren liggen. De productie en afgifte van cortisol door de bijnieren wordt gecontroleerd door het hormoon ACTH. Dit hormoon wordt weer geproduceerd in de hypofyse, een kleine klier aan de onderzijde van de hersenen.
Gewoonlijk wordt cortisol tijdelijk door het lichaam aangemaakt in stresssituaties. Bij dieren met de ziekte van Cushing wordt er continu een overmaat aan cortisol gemaakt. Dit kan 2 oorzaken hebben:

1. Hypofyse-afhankelijke Cushing
Dit is de meest voorkomende vorm van de ziekte. Het wordt veroorzaakt door een langzaam groeiende tumor (gezwel) in de hypofyse. Deze tumor produceert grote hoeveelheden van het hormoon ACTH, dat weer zorgt voor een te hoge productie van cortisol.

2. Bijnier-afhankelijke Cushing
Bij deze vorm van de ziekte produceert een tumor in één of soms beide bijnieren grote hoeveelheden cortisol.

Gevolgen

Dieren met de ziekte van Cushing gaan vaak opvallend meer drinken en plassen. Het voer wordt gulzig opgegeten en het dier gaat vaak veel schooien. De vacht wordt dunner en soms ontstaan er huidproblemen. Op een gegeven moment gaat opvallen dat de spieren dunner worden en de buik juist dikker. Het uithoudingsvermogen kan verminderen en de dieren gaan sneller hijgen. Bij een hypofysetumor kan het dier last krijgen van hoofdpijn. Dit uit zich in lusteloosheid, veel slapen en soms juist minder eetlust.
Een complicatie kan het ontwikkelen van suikerziekte zijn.

Diagnose

Met behulp van urinetesten kan de diagnose worden gesteld. Meteen proberen we daarmee onderscheid te maken tussen een hypofyse-afhankelijke en een bijnier-afhankelijke Cushing. Hiervoor wordt op 3 achtereenvolgende ochtenden urine opgevangen. Op de 2e dag krijgt het dier drie keer tabletten dexamethason toegediend. In deze urinemonsters wordt in het laboratorium het cortisol-gehalte bepaald. Wanneer dit te hoog is in verhouding tot een andere stof in de urine (kreatinine) is er sprake van Cushing. Is het gehalte op de 3e dag meer dan 50% lager dan de 1e 2 dagen dan is er sprake van een hypofyse-afhankelijke Cushing. Is het alledrie de dagen ongeveer even hoog, dan is nog niet duidelijk welke vorm van Cushing het dier heeft. Dan kan een echo van de buik of een scan van hersenen en buik meer duidelijkheid geven.

Behandeling

Als er besloten wordt het probleem aan te pakken zijn er verschillende opties.

Bij een tumor in de hypofyse kan gekozen worden voor een operatie. In de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren wordt eerst een scan gemaakt om de grootte en vorm van de tumor duidelijk te krijgen. Vervolgens wordt de tumor verwijderd m.b.v. een operatie via het monddak. Aangezien de hypofyse in z’n geheel verwijderd wordt, zijn na de operatie wel levenslang medicijnen nodig om een tekort aan een aantal hormonen en stoffen te voorkomen. Alhoewel het een ingrijpende operatie is, gaat het meestal goed. Er is wel een kans van ongeveer 20% dat de problemen terugkomen. Soms is het mogelijk de bijnier(en) te verwijderen d.m.v. een operatie.

Vroeger werd regelmatig een cytostaticum (chemotherapeuticum) gebruikt. Hierbij wordt het bijnierschors-weefsel vernietigd. Aangezien het chemotherapie is, is het niet aan te bevelen dit te gebruiken bij dieren uit gezinnen met jonge kinderen. Ook na deze therapie is levenslange medicatie nodig. Bij katten werkt dit middel niet goed. Gelukkig is er tegenwoordig een minder schadelijk alternatief: Trilostane.

Trilostane (Vetoryl®) blokkeert de aanmaak van cortisol in de bijnier. Dit medicijn is geregistreerd voor honden en moet 1x daags ’s morgens met het voer gegeven worden. De juiste dosering is voor elke hond anders. Daarom dient na 1, 2, 4 en 12 weken de hond gecontroleerd te worden. Elke keer wordt in anderhalf uur tijd 2 keer bloed afgenomen. Aan de hand van de bloedwaarden wordt de dosering aangepast. Wanneer de beste dosering is vastgesteld en uw hond zichtbaar is verbeterd, hoeft u nog maar om de 3 maanden voor controle naar de dierenarts.

Bij het gebruik van trilostane worden de symptomen meestal binnen 2 weken minder. Het duurt wel enkele maanden voordat er nieuwe haargroei is. Het is wel goed om te beseffen dat dit geen volledig genezend middel is. Echter, bij een succesvolle behandeling wordt het leven langdurig verlengd met behoud van kwaliteit van leven.